Μουσείο, Ναυτικό Ελλάδος (Πειραιώς)

Το μεγαλύτερο Ναυτικό Μουσείο της χώρας ιδρύθηκε το 1949 και από το 1971 στεγάζεται σε ένα ιδιόμορφο κτίριο στο μυχό της Mαρίνας Ζέας στη Φρεαττύδα του Πειραιά. Ανήκει σε ένα κοινωφελές μη κερδοσκοπικό σωματείο και είναι νομικό πρόσωπο Iδιωτικού Δικαίου. Σκοπός του μουσείου είναι η αναζήτηση, συλλογή, διαφύλαξη και έκθεση των ιστορικών κειμηλίων που αναφέρονται στους ναυτικούς αγώνες και σε κάθε άλλη θαλάσσια δραστηριότητα των Ελλήνων από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας. Στις δέκα αίθουσες συνολικής έκτασης 1.850 τ.μ. εκτίθενται σήμερα περίπου δύο χιλιάδες αντικείμενα. Η πρώτη αίθουσα που θα δείτε με την είσοδό σας στο μουσείο είναι η αίθουσα Γ. Σε αυτή την εντυπωσιακή αίθουσα υπάρχει ένα τμήμα από τα Θεμιστόκλεια τείχη, του 5ου αι. π.Χ., πάχους 4 μ., που είχαν χτιστεί σε έκταση 9 χλμ. γύρω από τον Πειραιά λόγω της απειλής των Περσών. Επάνω στα τείχη έχει στηθεί ένα αντίγραφο του διάσημου χάλκινου αγάλματος του Ποσειδώνα που βρέθηκε στο Αρτεμίσιο και εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας. Στα δεξιά του αγάλματος υπάρχουν μερικές προϊστορικές άγκυρες, που ήταν απλά μεγάλες πέτρες με οπή ανάρτησης, και στα αριστερά ένας μεγάλος γαλλικός φάρος του 1880 που λειτουργούσε μέχρι το 1970 στην Αλεξανδρούπολη. Στην αίθουσα Β, αριστερά της αίθουσας Γ, παρουσιάζεται η ναυτική δραστηριότητα των Ελλήνων κατά τους προϊστορικούς χρόνους και κατά την αρχαιότητα. Εδώ μπορείτε να δείτε μια μεγάλη ξύλινη μακέτα τριήρους, σαν αυτές που χρησιμοποιήθηκαν στη μάχη της Σαλαμίνας, η οποία είχε 170 κουπιά και συνολικό πλήρωμα 250 επαγγελματίες κωπηλάτες, καθώς και μικρότερες μακέτες πλοίων στη μεγάλη οριζόντια προθήκη του τοίχου, όπως τριακόντορους, πεντηκόντορους και ολκάδες. Επίσης, σε ξεχωριστή βάση έχει τοποθετηθεί η μακέτα της τριήρους «Oλυμπία», του 5ου αι. π.Χ., η οποία κατασκευάστηκε σε φυσικό μέγεθος το 1987 από το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού και πραγματοποιεί από τότε ταξίδια στις ελληνικές θάλασσες. Στους τοίχους έχουν αναρτηθεί χάρτες με τους αρχαίους ναυτικούς δρόμους, ένας με πληροφορίες για την εκστρατεία της Τροίας και ένας τοπογραφικός χάρτης ενός τμήματος της σημερινής οδού Πειραιώς, κοντά στον Κεραμεικό της Αθήνας, όπου κηδεύονταν με δημόσια δαπάνη οι επιφανείς πολίτες και οι νεκροί πολεμιστές (Δημόσιο Σήμα). Στην ίδια αίθουσα υπάρχουν επίσης μακέτες νεώσοικων (κτίρια φύλαξης πλοίων), της εντυπωσιακής σκευοθήκης του Φίλωνος, του 4ου αι. π.Χ., όπου φυλασσόταν ο εξοπλισμός των πλοίων, μακέτα του ναυαγισμένου στην Κυρήνεια της Κύπρου πλοίου στο οποίο βρέθηκαν πολλές εκατοντάδες αμφορείς, καθώς και ένα κομμάτι ομοιώματος παπυρέλας, του κατασκευασμένου από κορμούς παπύρου μικρού ποταμόπλοιου του Νείλου του 8ου αι. π.Χ. Στην αίθουσα Α, η οποία χρησιμοποιείται για διαλέξεις, προβολές και περιοδικές εκθέσεις, εκτίθενται θαλασσογραφίες, πίνακες ζωγραφικής με θέματα από τη ναυτική ζωή, προσωπογραφίες των ιδρυτών του μουσείου και διαφόρων άλλων προσωπικοτήτων. Η αίθουσα Δ, η πρώτη αριστερά της εισόδου, είναι αφιερωμένη στη ναυτική παράδοση των βυζαντινών και μεταβυζαντινών χρόνων. Εδώ μπορείτε να δείτε μακέτες ενετικής γαλέρας, μια μακέτα γαλιότας (ιστιοφόρο μικρότερο της γαλέρας) ναυπηγημένης στα Ψαρά, και δύο μακέτες δρομώνων, του κατεξοχήν εμπορικού πλοίου της εποχής, το οποίο με την προσθήκη ειδικών εγκαταστάσεων για την εκτόξευση υγρού πυρός μετατρεπόταν σε πολεμικό. Στην ίδια αίθουσα στεγάζεται και η μοναδική στην Ελλάδα συλλογή ομοιωμάτων πλοίων του τέλους του 18ου αι., τα οποία έχουν κατασκευαστεί από φυλακισμένους στην Αγγλία Γάλλους στρατιώτες. Αυτή η συλλογή ανήκε στον Αριστοτέλη Ωνάση και διακοσμούσε τη θαλαμηγό του «Χριστίνα». Αποτελείται από δεκαπέντε ομοιώματα ιστιοφόρων, από τα οποία το ένα είναι ξύλινο και τα υπόλοιπα δεκατέσσερα από κόκαλα ζώων. Για την κατασκευή αυτών των μικρών έργων τέχνης, οι Γάλλοι αιχμάλωτοι πολέμου, εκτός από τα οξειδωμένα σε θείο κόκαλα μεγάλων ζώων, με λεπτές ταινίες των οποίων έντυναν το ξύλινο ομοίωμα, χρησιμοποιούσαν επίσης την κόλλα που αυτά έβγαζαν όταν τα έβραζαν, καθώς και βαμβάκι για τα σκοινιά, τα οποία μερικές φορές λόγω έλλειψης έφτιαχναν με δικές τους τρίχες. Αξίζει να σημειωθεί ότι δύο από αυτά τα ομοιώματα έχουν και περίτεχνα πανιά φτιαγμένα από κόκαλο. Τη συλλογή συμπληρώνουν τρεις εγχάρακτοι με ναυτικά θέματα χαυλιόδοντες θαλάσσιων ελεφάντων, ένα εγχάρακτο όστρακο θαλάσσιου κοχλία και ένα ομοίωμα ιστιοφόρου μέσα σε μπουκάλα. Στην αίθουσα Ε εκτίθενται ιστορικά κειμήλια από τη ναυτική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια της επανάστασης του 1821. Από το μεγάλο πλήθος των εκθεμάτων ξεχωρίζουν στους τοίχους οι τρεις μεγάλες ελαιογραφίες του Κωνσταντίνου Βολανάκη και στις προθήκες οι μακέτες με τα πειρατικά σεμπέκ και τις φρεγάτες, που ήταν τα πρώτα πλοία του ελληνικού στόλου, η μακέτα του πλοίου «Άρης» του Τσαμαδού και η μακέτα της «Καρτερίας», που είχε ναυπηγηθεί στην Αγγλία το 1825 και λέγεται ότι ήταν το πρώτο ατμοκίνητο σκάφος που πήρε μέρος σε πόλεμο. Η αίθουσα ΣΤ περιλαμβάνει εκθέματα που συνδέονται με τη ναυτική ιστορία και παράδοση από τη σύσταση του ελληνικού κράτους το 1830 έως και τους Βαλκανικούς πολέμους του 1915-1917. Εδώ υπάρχουν δύο μεγάλοι πίνακες του Βασίλη Χατζή, ένας πίνακας με το θωρηκτό «Αβέρωφ» στη ναυμαχία της Έλλης και ένας με τη ναυμαχία της Λήμνου, οι οποίοι στολίζουν τους τοίχους μαζί με λαϊκές λιθογραφίες της εποχής και προσωπογραφίες αγωνιστών του ναυτικού. Εδώ εκτίθενται και οι μακέτες των πλοίων που πρωταγωνίστησαν εκείνη την ταραγμένη εποχή, όπως αυτή του καταδρομικού «Μιαούλης», του πρώτου ελληνικού υποβρυχίου «Δελφίνι», καθώς και των δύο θωρηκτών «Ψαρά» και «Αβέρωφ», από τα οποία το τελευταίο μπορείτε να το επισκεφθείτε στην ακτή του Τροκαντερό στο Παλαιό Φάληρο. Στην αίθουσα Ζ θα έχετε την ευκαιρία να γνωρίσετε την ιστορία που έγραψε το ελληνικό ναυτικό στη διάρκεια του B’ Παγκοσμίου πολέμου. Eδώ εκτίθενται στολές, σημαίες, ομοιώματα πλοίων, εξαρτήματα από τον οπλισμό τους, καθώς και ένα μεγάλο πλήθος φωτογραφιών, μεταλλίων και διαφόρων άλλων αντικειμένων. Συγκίνηση προκαλεί το θραύσμα από την τορπίλη του ιταλικού πλοίου που έπληξε την «Έλλη». Oι δύο τελευταίες αίθουσες του μουσείου είναι αφιερωμένες στη δημιουργία και την αλματώδη εξέλιξη του εμπορικού ναυτικού της Ελλάδας. Εδώ μπορείτε να δείτε πάνω από τριάντα πολύχρωμες μακέτες πλοίων, που περιλαμβάνουν όλα σχεδόν τα είδη της σύγχρονης ναυσιπλοΐας: από τα καΐκια και τις τράτες των επαγγελματιών ψαράδων έως τα θρυλικά «λίμπερτι», που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της εμπορικής ναυτιλίας, και από αυτά έως τα τάνκερ των Eλλήνων εφοπλιστών και τα σημερινά μεγαθήρια επιβατικά του μαζικού τουρισμού. Την προσοχή σας αξίζει η μακέτα ενός παραδοσιακού ταρσανά του τέλους του 19ου αι. στην αίθουσα Θ, καθώς και η εγκάρσια τομή μιας παραδοσιακής βάρκας και η βιτρίνα με τα ναυτικά όργανα. Στην ίδια αίθουσα εκτίθενται και δύο χάρτες από την πλούσια συλλογή σπάνιων ναυτικών χαρτών και χαρακτικών, δωρεά της οικογένειας του ναυάρχου Δημήτριου Παπαλεξόπουλου. Το μουσείο στεγάζει επίσης και τη μεγαλύτερη ναυτική βιβλιοθήκη της χώρας, η οποία αποτελείται από περισσότερους από δέκα χιλιάδες τόμους βιβλίων και περιοδικών. Σε αυτήν φυλάσσεται και μια σπάνια επανέκδοση της παγκόσμιας γεωγραφίας του Πτολεμαίου, η οποία είχε τυπωθεί στη Βενετία το 1596. Στην έξοδο του μουσείου λειτουργεί πωλητήριο βιβλίων και χαρτών με ναυτικά θέματα, καθώς και επιτραπέζιων διακοσμητικών αντικειμένων από τη ναυτική ζωή. Στο διαμορφωμένο σε μικρό πάρκο κυκλικό χώρο μπροστά από το μουσείο έχουν τοποθετηθεί πολυβόλα παλαιών πολεμικών πλοίων, άγκυρες, βόμβες βυθού, το επάνω μέρος από το υποβρύχιο του πολεμικού ναυτικού «Παπανικολής», και διάφορα άλλα ογκώδη αντικείμενα της σύγχρονης πολεμικής μηχανής του ναυτικού της Ελλάδας. Μερική άποψη της αίθουσας Γ, στο Ναυτικό Μουσείο Ελλάδας· δεξιά, τμήμα από τα Θεμιστόκλεια τείχη και αντίγραφο του χάλκινου αγάλματος του Ποσειδώνα. Εξωτερική άποψη του Ναυτικού Μουσείου Ελλάδας. Τμήμα της αίθουσας Β, με εκθέματα για τη δραστηριότητα των Ελλήνων στη θάλασσα κατά την προϊστορία και την αρχαιότητα. Μερική άποψη της αίθουσας Θ, στο Ναυτικό Μουσείο Ελλάδας. Μερική άποψη της αίθουσας Ε, στο Ναυτικό Μουσείο Ελλάδας· διακρίνονται ελαιογραφίες και μακέτες παλαιών πλοίων. Τμήμα της συλλογής Ωνάση, με ομοιώματα πλοίων (τέλη 18ου αι.), στο Ναυτικό Μουσείο Ελλάδας. Λεπτομέρεια ομοιώματος πλοίου από τη συλλογή Ωνάση (Ναυτικό Μουσείο Ελλάδας).